Achtergrond

Het EU AML-pakket vloeit voort uit de anti-witwasrichtlijnen die binnen de Europese Unie in de afgelopen 20 jaar zijn geïmplementeerd. Op 30 mei 2024 zijn de nieuwe anti-witwasverordening (AMLR) en een herziening van de anti-witwasrichtlijn (AMLD6) aangenomen. De Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) betreft de implementatie van de huidige vijfde anti-witwasrichtlijn. In 2022 is het wetsvoorstel plan van aanpak witwassen ingediend ter wijziging van onderdelen van de Wwft. Het wetsvoorstel is in een eerder stadium controversieel verklaard. In zijn brief van 16 april 2024 informeert de minister van Financiën de Tweede Kamer over de gevolgen van het EU AML-pakket voor het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen.

Wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen

In het wetsvoorstel zijn, met het oog op de aanpak van witwassen, een viertal maatregelen opgenomen:

  1. Een verbod voor beroeps- of bedrijfsmatige handelaren in goederen om transacties vanaf €3.000 in contanten te verrichten;
  2. Het mogelijk maken van gegevensdeling tussen instellingen behorend tot dezelfde categorie in het kader van cliëntenonderzoek bij een hoger risico op witwassen of financieren van terrorisme;
  3. Het mogelijk maken van gezamenlijk monitoren van transacties door banken (naast de bestaande wettelijke plicht voor banken om individueel transacties te monitoren);
  4. Verduidelijking van het gebruik van bijzondere categorieën persoonsgegevens en persoonsgegevens van strafrechtelijke aard in het kader van verplichtingen op grond van de Wwft.
Het EU AML-pakket heeft gevolgen voor het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen:
  1. Het verbod op contante betalingen voor goederen vanaf EUR 3.000: de AMLR introduceert een verbod op contante betalingen boven EUR 10.000 voor natuurlijke personen, rechtspersonen of vennootschappen die handelen in goederen of diensten verlenen. Lidstaten mogen een lagere limiet hanteren. Het is daarmee mogelijk om een grens van EUR 3.000 voor contante betalingen voor goederen te hanteren. Echter, het Europese verbod kent een bredere reikwijdte dan het voorgenomen Nederlandse verbod, omdat het tevens ziet op dienstverleners en de verplichting om cliëntenonderzoek uit te voeren blijft bestaan op basis van de AMLR/AMLD6.
  2. Gegevensdeling tussen instellingen ten behoeve van het cliëntenonderzoek: de AMLR bevat geen vergelijkbare verplichting tot gegevensdeling. De AMLR voorziet in maximumharmonisatie en biedt op dit punt geen ruimte om een ander regime te hanteren. Desondanks onderzoekt de minister momenteel of toch kan worden voorzien in een mogelijkheid tot gegevensdeling.
  3. Gezamenlijke transactiemonitoring door banken: de AMLR introduceert de mogelijkheid om informatie uit te wisselen, waardoor het mogelijk is om een gezamenlijke voorziening voor informatie-uitwisseling op te zetten. Dit geldt echter uitsluitend voor transactiegegevens van cliënten met een hoger risico of cliënten van wie extra informatie moet worden verzameld om te bepalen of zij in een hogere risicocategorie moeten worden ingedeeld. Het is lidstaten toegestaan om aanvullende waarborgen te stellen ten aanzien van het gebruik van deze gegevens op basis van de Algemene Verordening Gegevensbescherming.

Vervolg wetsvoorstel en implementatie van het EU AML-pakket

Het voorstel van de minister is om vooralsnog alleen door te gaan met het voorstel om contante betalingen boven EUR 3.000 te verbieden. De overige voorgestelde onderdelen van het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen worden geschrapt, deze worden wel meegenomen bij de implementatie van het EU AML-pakket, voor zover de voorstellen in lijn zijn met het EU AML-pakket. De minister heeft aangekondigd om de implementatieperiode van het EU AML-pakket te benutten om te bezien welke gevolgen dit pakket heeft voor de nationale wetgeving op dit terrein en wat er aanvullend mogelijk en nodig is. Omdat de belangrijkste verplichtingen voor Wwft-instellingen zullen zijn opgenomen in de nieuwe Europese verordening is het de verwachting dat een groot deel van de nationale wetgeving komt te vervallen.

Interessant is dat de minister in reactie op vragen van de vaste commissie van Financiën heeft aangegeven dat het melden van ongebruikelijke transacties, in plaats van verdachte transacties, ook onder de nieuwe verordening (de AMLR) mogelijk zal blijven. Bij eerdere implementatie van de Europese anti-witwasrichtlijnen is bewust gekozen voor het melden van ongebruikelijke transacties zodat sprake is van een bepaalde objectivering van de meldingsplicht. In reactie op recente Kamervragen, geeft de minister bovendien aan dat de FATF in haar evaluatie van het Nederlandse stelsel de systematiek van werken met ongebruikelijke transacties als een belangrijke verworvenheid en succesfactor noemt. Het meldsysteem in Nederland is bewust zo laagdrempelig mogelijk ingericht, om alle poortwachters (niet alleen banken) zoveel mogelijk te ontlasten in het verrichten van onderzoek naar ongebruikelijke transacties. Het melden van verdachte transacties brengt namelijk extra lasten met zich mee voor poortwachters, omdat dan meer (diepgravend) onderzoek moet worden gedaan naar transacties. De inrichting van dit systeem is dus juist bedoeld om de poortwachter te ontlasten, aldus de minister.

De wijzigingen hebben gevolgen voor de mogelijkheid van gezamenlijke transactiemonitoring door banken, zoals bijvoorbeeld beoogd door Transactiemonitoring Nederland. De Wwft laat op dit moment gezamenlijke transactiemonitoring door banken niet toe. Het was juist beoogd de Wet plan van aanpak witwassen mogelijk zou maken dat banken het monitoren van transacties zou kunnen uitbesteden aan een gezamenlijke voorziening, waarbij gold dat de uitbesteding enkel kon zien op het genereren van alerts. Dat betekent in principe dat moet worden gewacht op de inwerkingtreding van het nieuwe EU AML-pakket, op basis waarvan gegevens kunnen worden uitgewisseld voor zover het gaat om cliënten met een hoger risico of van wie extra informatie moet worden verzameld voor de indeling in een risicocategorie.

De implementatietermijn van het EU AML-pakket is drie jaar. Dat betekent dat het gehele pakket naar verwachting medio 2027 van toepassing wordt.

Contact

Heeft u vragen over het EU-AML pakket of andere onderwerpen op het gebeid van financiële regelgeving? Neem dan contact op met ons Financial Regulatory Team.